راهنمای سی ام آر

راهنامه سی ام آر

توضیح خانه ها :

1.      نام و نشانی فرستنده

2.      نام ونشانی گیرنده ( چون راهنامه سند قابل انتقال نیست، لذا گیرنده به معنای برده شده دربارنامه نیست و نمی تواند به حواله کردباشد کما اینکه محلی خاص برای ابلاغ شونده نیزدرراهنامه درنظرگرفته نشده است.)درسنت حمل ونقل واردات ازاروپا به ایران رسم است که خانه های یک ودو راهنامه به معرفی فورواردر(طرف قرارداداصلی با فرستنده) و نماینده کارگزاروی درمقصد اختصاص یابد. درواقع نه ازفرستنده نه ازگیرنده اصلی درراهنامه یاد نمی شود.حال درسنت حملهای آسیای میانه و قفقازمستقیما نام فرستنده و گیرنده اصلی آورده میشود. دلیل این دوگانگی درکاربرد راهنامه سی ام آراین است که درحملهای وارداتی ازاروپا غالبا ابزارمعامله و پرداخت بین فرستنده وگیرنده اعتباراسنادی است. حال دراعتبارات اسنادی بنا به یک سنت غلط شبکه بانکی هرگزراهنامه سی ام آر را به عنوان سند حمل نپذیرفته است . به عوض ازبارنامه های فیاتا و بارنامه سرتاسری بجای راهنامه سی ام آر استفاده شده است. لذا سندحملی که رابطه بین فرستنده وگیرنده درآن منعکس است راهنامه سی ام آر نیست و راهنامه سی ام آر به صورت سند قرارداد ثانویه بین حمل کننده اصلی (فورواردر) و پیمانکار جاده ای تحت امروی درآمده است. حتی درحملهای صادراتی جاده ای ازایران به صوب اروپا مستقیما از فرستنده و گیرنده اصلی درراهنامه سی ام آر نام برده میشود. البته حذف نقش نماینده کارگزاردرمقصد برای حمل کنندگان و فورواردرها معظلات و مشکلات و دعاوی حقوقی متعددی را دامن زده است که خود جای بحث داردو دربخشنامه های توصیه ای انجمن ، شرکتهای حمل ونقل بین المللی ترغیب شده اند که حتما درکلیه مقاصد ازنمایندگان موردوثوق استفاده کنند تا منافع ایشان تامین شده و مسئولیتهای ایشان توسط نماینده پی گیری وبه اجرا درآید.

3.      مکان و کشورتحویل بار

4.      تاریخ،مکان و کشور تحویل گیری

5.      اسناد ضمیمه ( که قالبا درترانزیت محموله و عبورازمرز های کشورهای عبوری مورد نیازاست.)توضیح اینکه حمل کننده درمورد کفایت این اسناد برای عبورازمرزها مسئولیتی ندارد.

6.      علائم وشماره های بسته ها (که باید کافی باشد بطوری که محموله به راحتی ازسایرمحمولات قابلیت تمایزداشته باشد). عدم کفایت علائم وشماره ها مترادف بروز هزینه وتوقف و مسئولیت است که همه نتایج چنین عدم کفایتی را فرستنده باید تقبل کند.

7.      تعدادبسته ها

8.      نوع بسته ها

9.      محتویات بسته ها ( که بازبه مسئولیت فرستنده است). اگرکالائی ماهیت خطرناک داشته باشد، کیفیات و ماهیت خطرناک و عنداللزوم شماره ADR همراه با کیفیات خطرباید دراین قسمت آورده شود.

10.  شماره آماری که قاعدتا مراد کد گمرکی هماهنگ شده فهرست یکنواخت کالای  بروکسل است.

11.  وزن ناخالص کالا به کیلوگزم

12.  حجم کالا به مترمکعب

13.  دستورات فرستنده: درصورت واردات ، دراین قسمت معمولا فورواردرها نماینده مرزی- گمرکی خودرابرای انجام تشریفات گمرکی درمرز ورودی ( معمولا بازرگان) معرفی میکنند. فرستنده می تواند دستورات خاصی برای انجام تشریفات گمرکی توسط حمل کننده را دراین قسمت بدهد. البته این قسمت میتواند حاوی سایردستورات فرستنده نیزباشد نظیرمراقبت ازصحت بارگیری وبارچینی: همانطورکه درسنت حمل ونقل دریائی درمورد سفرهای تحت قرارداد های اجاره کشتی با وجود اینکه بارگیری و بارچینی و تحکیم بار توسط فرستنده و فی الواقع توسط یک شرکت متخصص تخلیه و بارگیری به نمایندگی ازسوی وی انجام میشود ؛ بازهم فرمانده کشتی حق نظردهی واعلام رضایت یا عدم رضایت و دستوراصلاح بارگیری و بارچینی رادارد. یا دستور به حمل کننده راجع به استفاده ازتسمه های مخصوص تحکیم بار.ازسایر موارد دستورات فرستنده به حمل کننده بیمه باربری کالا میتواند باشد.  

14.  دستورات درمورد کرایه حمل: کرایه حمل میتواند پیش کرایه یا پس کرایه یا ترکیبی ازاین دو باشد.

15.  دستورات درمورد وصول ثمن معامله توسط حمل کننده ازگیرنده یا به عبارتی تحویل درقبال پرداخت ارزش کالا: درمواقعی حمل کننده می پذیرد که درمقصد ثمن معامله را وصول و به فرستنده منتقل کند. این قسمت مخصوص  درج مبلغ قابل وصول درمقصد است.

16.  حمل کننده :نام ونشانی وتابعیت حمل کننده

17.  حمل کننده یا حمل کنندگان ثانوی : از انجا که درسی ام آرتخلیه وبارگیری کالا مجاز است، این قسمت به درج مشخصات حمل کنندگان ثانوی اختصاص دارد به شرطی که حمل کنندگان مجموعا و متضامنا حاضرباشند مسئولیت یک پارچه ای را دربرابرصاحبان حق به عهده گیرند. وگرنه هرحمل کننده ای بطور مجزا میبایست راهنامه خودرا صادرکند. لازمه چنین کاری رعایت اصول و قواعد تحویل گیری براساس کنوانسیون سی ام آر به هنگام دست به دست شدن محموله است درست همانطورو همانند این که گیرنده درمقصد نهائی باررا تحویل می گیرد. این رعایت به این خاطراست که حوزه مسئولیت هریک از حمل کنندگان بطور دقیق مشخص شود.

18.  دستورات خاص حمل کنندگان: حمل کنندگان نیزهمانند فرستنده حق ورود ملاحظات خودرادارد: درایران رسم است که ازاین قسمت برای درج نام راننده و شماره پلاک کامیون استفاده میشود. ولی این قسمت میتواند برای اعلام محدودیت های مسئولیت حمل کننده نظیر فی المثل حمل میوه وتره باردروسیله غیریخچالی به مسئولیت و به دستورفرستنده ، محدودیت توزین بارتوسط حمل کننده، محدودیت رسیدگی راجع به توصیفات و کیفیات کالا، محدودیت های کشورهای عبوری و  کشورمقصد چه ازنظرمقررات اداری این کشورها نظیرسخت گیری های گمرکی و قرنطینه چه ازنظرریسک های عبورازاین کشورها استفاده کرد.

19.  توافقات خاص: به تشریح توافقات خاصی که بین طرفین قرارداد حمل صورت پذیرفته می پردازد.ازجمله این توافقات اظهار نغع خاص درتحویل، اظهارارزش کالا، ممنوعیت انتقال کالا ازیک وسیله به وسیله دیگر، محدوده زمانی که طی آن باید حمل صورت گیردو به انجام رسد؛ می باشند.قدرمسلم اینکه درصورت اظهار ارزش یا نفع خاص، دیگرحمل کننده نمی تواند ازمحدودیت مسئولیت مندرج درکنوانسیون استفاده کندومسئولیت مالی وی تا حدتوافق شده افزایش می یابد.

20.  توزیع مبالغ قابل پرداخت توسط هریک از طرفین قرارداد: شرح جزء به جزء هریک ازمبالغ قابل پرداخت توسط فرستنده و گیرنده اعم از کرایه حمل، تخفیفات، هزینه خدمات جنبی، سایرهزینه ها (نظیرحقوق گمرکی ، سایرعوارض )به تفکیک سهم هریک ازدوسوی فرستنده و گیرنده با ذکرارزی  که باید به آن پرداخت گردد دراین قسمت می آید.

21.  محل وتاریخ صدورراهنامه سی ام آر

22.  محل امضاء و مهرفرستنده

23.  محل امضاء و مهرحمل کننده

24.  محل و تاریخ و امصاء و مهرگیرنده کالا

 

خانه های شماره ا لغایت 15 و 19 و 21 و 22 به دستورو مسئولیت فرستنده پرمیشوند و خانه های شماره 16 لغایت 18 و20 و 23 توسط حمل کننده پرمیشوند.

بیمه مسئولیت سی ام آر: حسب بندهای نه و چهارده ازماده 22 آئین نامه فعالیت شرکتهای حمل ونقل بین المللی مصوب شورای عالی هماهنگی ترابری کشور، خریداری بیمه نامه مسئولیت سی ام آراجباری است. نیز بند ج ازماده ده قرارداد بیمه مسئولیت سی ام آر بیمه گذار را مکلف میکند که به محض اطلاع از ادعای خسارت مراتب را به بیمه گر منعکس نماید. ازآنجاکه درطرح جدید بیمه های مسئولیت سی ام آرتمرکزبیمه ای و کنترلی نزد انجمن شرکتهای حمل ونقل بین المللی از بین رفته است، عملا کنترل اینکه شرکت حمل کننده واقعا مسئولیت خودرا بیمه نموده یا خیر یا اینکه این مسئولیت رادرست بیمه کرده یا خیرو مبدا ومقصد قراردادحمل را درست اظهار کرده یا خیربسیارمشکل شده است. به همین خاطربرخی شرکتهای بزرگ فورواردرترجیح میدهند خودراسا مسئولیت سی ام آر را ازطرف حمل کننده بیمه کرده و مدیریت کنند. این شرکتها دلایل دیگری نیزبرای این اقدام وتدبیرخود دارند و آن این است که بسیاری کریرهای کوچک به هنگام وقوع خسارت یا فاقد مهارت لازم برای تنظیم مطالبه نامه یا مدیریت وصول خسارات از شرکتهای بیمه هستند یا اصولا نسبت به مقررات قانونی کنوانسیون سی ام آر غافلند. قانون گذاربیمه سی ام آررا اجباری کرده تا فرستندگان بتوانند بدون نیازبه کنترل کفایت سرمایه وشکل قانونی شرکتهای حمل کننده، با اتکاء به بیمه سی ام آرخودرامستقیما با شرکتهای بیمه ای معظم و دارای دارائی های مکفی طرف حساب ببینندو حال درمواقع بروزخسارت ، اگرقرارباشد که شرکت حمل کننده نتواند قواعد ابتدائی اعلام و پی گیری دریافت غرامت را رعایت کند، آن وقت تمام تدابیرو تمهیدات قانون گذارعملا نقش برآب میشود.

 

مسائل مربوط به معاهده نامه  سی ام آر:

1. مستثنیات: کالای پستی ، جنازه، اثاثیه منزل و لوازم شخصی (بند چهارازماده یک)
2. اگروسیله نقلیه جاده ای درطول سفرخود ازوسائل دیگری نظیرقطار، کشتی روروو امثالهم استفاده کند، مادام که بارتخلیه وبارگیری نشده باشد، کماکان مقررات معاهده نامه (کنوانسیون) جاری و ساری خواهد بود. حال اگرحادثه ای رخ دهد که دراثرآن خسارت یا تاخیری پیش آید، مادام که خسارت یا تاخیرناشی ازنفس حمل ونقل جاده ای باشد، مقررات این معاهده نامه ناظرخواهند بود، اما درصورتی که ثابت شود خسارت یا تاخیردراثرحمل توسط وسیله نقلیه دیگر(کشتی و قطار)وارد شده و مربوط به نفس حمل توسط آن وسائل دیگر است آن گاه مقررات کنوانسیون های مربوط به آن شیوه حمل حاکم خواهد بود.(بند یک ازماده دو)
3. عمل کارکنان شرکت حمل کننده اعم ازراننده و خدمه و نماینده عمل شرکت حمل کننده محسوب میشودو حمل کننده حق ندارد با توسل به این بهانه که اشتباه یا قصوردراثرفعل یا ترک فعل وی نبوده ازمسئولیت مبری شود.(ماده سه)
4. عدم صدوریا بی نظمی درصدورراهنامه مانع ازاجرای مقررات و تنفیذ کنوانسیون نخواهد بود. (ماده 4)
5. راهنامه درسه نسخه اصل صادرمیشود: نسخ اول متعلق به فرستنده است . این نسخه بسیار مهم است و اگرفرستنده آن را مطالبه نکند و دریافت نکند، عملا محدودیتهائی برای صدوردستورات بعدی به وی تحمیل میشود.نسخه دوم باررا همراهی می کندو نسخه سوم نزد حمل کننده باقی می ماند. وقتی باردرچند پارتی حمل میشود، وقتی بارنامتجانس است و ازچندنوع کالا تشکیل میشود، و هنگامی که بارمیبایست درچندین وسیله حمل شود؛ فرستنده و حمل کننده هردو محق هستند برای هروسیله یا حتی برای هرنوع کالا راهنامه مجزائی را طلب کنند. معنای مخالف این است که میتوان برای یک پارتی باردرچند وسیله یا هر پارتی بار یک راهنامه صادرکرد. (ماده 5)
6. هنگام تحویل گرفتن، حمل کننده باید تعداد بسته ها، علائم و شماره های آنها ووضعیت ظاهری کالا وبسته بندی رابررسی کرده وملاحظات خودرا(درصورت وجود) نسبت به آنها درراهنامه یادداشت کند(بند یک ازماده 8) معهذا چنانچه حمل کننده فاقد لوازم و ابزارمناسب برای تطبیق صحت اظهارات فرستنده باشد باید بازهم ملاحظات خود باضافه دلایلی که موجب قیداین ملاحظات شده درراهنامه (درموردوضع ظاهربسته ها و کالا) قید کند. گرچه ورود این ملاحظات هیچگونه قید و بندی برای فرستنده ایجاد نخواهد کرد. به عبارت دیگرورود ملاحظات توسط حمل کننده، نمیتواند حاکی از قبولی فرستنده نسبت به این ملاحظات باشد. اما اگرفرستنده بصورتی صریح ازحمل کننده بخواهد وزن ناخالص یا حتی محتویات بسته ها را تطبیق داده وصحت آنها را تایید کند، انگاه حمل کننده حق خواهد داشت برای ورود چنین تاییدی هزینه هائی را که برای توزین یا رسیدگی نوع کالا متحمل شده ازفرستنده طلب نماید. درهرحال اگرحمل کننده محموله را بدون ملاحظات خاصی تحویل گیردفرض براین است که وی محموله را درنهایت صحت و سلامت ظاهری تحویل گرفته و تعداد بسته ها و علائم وشماره ها با آنچه روی راهنامه قید شده مطابقت دارد.
7. اگربسته بندی ناقص یا ناکافی باشد واین امر توسط حمل کننده درراهنامه قید شده باشد و دراثرنقص بسته بندی، خساراتی به اشخاص یا ذینفعان ثالث وارد شود فرستنده مسئول جبران این هزینه ها خواهدبود.
8. ازنظرمرزهای کشورهای عبوری و مقصد و تشریفات گمرکی و سایرتشریفاتی که لازم است، فرستنده باید اسناد و اطلاعات مورد لزوم را به حمل کننده تحویل دهد. حمل کننده مسئول رسیدگی صحت و کفایت اطلاعات و اسناد یادشده نخواهد بود. ولی چنانچه حمل کننده این اسناد را مفقود کرد یا ازآنها استفاده ناصحیح کرد، مسئولیت وی ازمسئولیت حق العمل کارفراترنخواهد رفت.
9. مادام که نسخه اول راهنامه کماکان نزد فرستنده است (شرط اول) و مشروط به اینکه کالا به مقصد وارد نشده باشد و کالا و نسخه دوم راهنامه  به گیرنده تسلیم نشده باشد (شرط دوم) و درصورتی که فرستنده درراهنامه حق واگذاری کالا را پیشاپیش به گیرنده تفویض نکرده باشد (شرط سوم ) و اینکه فرستنده نسخه اول راهنامه را حاوی دستورات جدید به حمل کننده ارائه دهد (شرط چهارم ) منوط به اینکه دراثر تبعیت حمل کننده از دستورات اخیر، محموله یک پارچه باقی مانده و تقسیم نشود ( شرط پنجم ) با این فرض که حمل کننده قبولی خود را نسبت به انجام دستوراخیر اعلام کند (شرط ششم ) و قبولی این دستور تعارضی با جریان عادی حمل و برنامه های مستمرحمل کننده نداشته باشد ولطمه ای به حقوق سایرفرستندگان و گیرندگان محمولات دیگر نزند( شرط هفتم ) و همواره منوط به اینکه فرستنده تمامی هزینه های ناشی از اجرای دستورات اخیر را متقبل شود ( شرط هشتم )  فرستنده حق توقف کالای تحت حمل، تغییرمحل تحویل، یا تحویل کالا به گیرنده دیگر را دارد.
10. اگردرمقصد گیرنده هزینه های مندرج درراهنامه را قبول نکند، حمل کننده حق دارد کالا را تحویل ندهد یا اینکه تضمین کافی از گیرنده اخد کند.
11. اگر قبل از ورود به مقصد موانعی در اجرای قرارداد یا در ادامه مسیر پیش آید یا درمقصد اوضاع واحوال خاصی پیش آید که مانع ازاجرای قرارداد یا تحویل شود، فرستنده حق دارد حتی بدون ارائه نسخه اول راهنامه ازحق واگذاری خود به غیراستفاده کند. این شرط خصوصا درمواقعی که گیرنده ازتحویل گرفتن امتناع کند نافذ خواهد بود. البته گیرنده میتواند ضمن اخذ نسخه دوم راهنامه ، خود را به جای فرستنده قلمداد کرده و قراردهد و به حمل کننده دستوراتی برای تحویل کالا به شخص ثالث رابدهد که دراین صورت کلیه شرایط مندرج درپاراگراف نهم بالا حاکم خواهدشد درست مثل اینکه این فرستنده است که این دستورات را میدهد. درهرحال ممکن است شرایط حادث شده و مانع شده درتحویل به نحوی باشد که حتی حمل کننده امکان کسب تکلیف از فرستنده را پیدا نکند و درچنین صورتی حق دارد هرچه صلاح میداند به منظورحفظ منافع کسی که قانونا حق واگذاری کالا رادارد انجام دهد. به هرحال حمل کننده درصورت بروز موانع درتحویل و انجام قرارداد کالا را به نام شخصی که صاحب کالا شناخته میشود راسا یا توسط شخص ثالث تخلیه کرده و نگاهداری نماید. تنها مسئولیت حمل کننده این است که میبایست درانتخاب شخص ثالث دقت معقول به عمل اورد و هزینه های متعلقه درراهنامه و سایرهزینه ها کماکان درحق وی قابل پرداخت خواهندبود. درمورد کالای فساد پذیر حتی حمل کننده حق دارد بدون اینکه منتظروصول دستورات فرستنده شود، خود راسا مبادرت به فروش کالا برابرقانون و عرف محلی که کالا درآن قراردارد  کند و حاصل این فروش را پس از کسرمطالبات خود به شخصی که حق واگذاری کالا رادارد بپردازد. (مواد 14، 15 و 16)
12. حمل کننده مسئول فقدان و خسارت وارده به کالا ونیز مسئول تاخیردرتحویل است مگراینکه این فقدان یا خسارت یا تاخیردراثرعمل خلاف یا غفلت مدعی یا به موحب دستورات داده شده توسط وی یا به دلیل فورس ماژور پیش آمده باشد.
13. موارد عدم مسئولیت حمل کننده: (اثبات اینکه فقدان یاخسارت درنتیجه یکی از این عوامل بوده  واثبات اینکه حمل کننده تمام مراقبت های لازم را انجام داده با حمل کننده است)

·         عیب ذاتی کالا مانند پوسیدگی و فساد میوه و تره بار( مگراینکه کالا دروسیله یخچالی حمل شده باشد و حمل کننده بتواند ثابت کند کلیه مراقبت های لازم برای شرایط خاص محموله راانجام داده مثلا ترموگراف را ارائه دهد که دما رعایت شده )

·         استفاده ازوسیله روبازبدون پوشش  با توافق طرفین و ذکر درراهنامه

·         عدم یا عدم کفایت بسته بندی

·         خسارات ناشی از بارگیری و بارچینی و تخلیه توسط فرستنده یاگیرنده

·         عدم کفایت علائم وشماره ها

·         حمل حیوانات زنده

14.  اگرطرفین توافقی درمدت طی طریق کرده باشند و این مدت رعایت نشودوحتی اگرمدتی توافق نشده باشد وزمان تحویل ازمدتی که بطورمعمول با درنظرگرفتن اوضاع و احوال روز باید حمل به طول بیانجامد فراتررود بخصوص درمورد خرده بار که حمل کننده نیازبه مهلتی برای تکمیل ظرفیت کامیون دارد، تاخیردرتحویل مصداق پیدا می کند.(ماده 19) .حال درصورتی که گیرنده ظرف 21 روز پس از تاریخ تحویل اخطارکتبی حاکی از تاخیردرتحویل ارسال کرده باشد و مدعی ثابت کند که خساراتی بابت این تاخیر به وی واردشده جریمه تاخیر یک برابرکرایه حمل است(بند 5 از ماده 23) اما اگر فرستنده نفع خاصی درتحویل به موقع اظهارکرده باشد دراین صورت برابربند یکم ازماده 26 میزان جریمه تا این مقدار قید شده درراهنامه اضافه خواهد شد.

15.  اگرمهلتی برای تحویل درنظرگرفته شده باشد و تحویلی صورت نگیرد از سی روزپس از این سپری شدن این مهلت و اگرمهلتی درنظرگرفته نشده باشد وکالاظرف 60 روز پس ازشروع حمل درمقصد تحویل نشود ؛ کالا مفقود شده تلقی میشود و صاحب حق میتواند اقامه دعوی کند.

 

16.  اگر کالا بدون دریافت وجه مندرج درخانه 15 راهنامه تحویل شود حمل کننده تا میزان این مبلغ مسئول است.

17.  چنانچه کالائی ماهیت خطرناک داشته باشد، و فرستنده حمل کننده را ازماهیت خطرناک  کالا واقدامات معمول پیشگیرانه  مطلع نکند یا این که ماهیت خطرزا بودن کالا درراهنامه درج نشده باشد( مسئولیت اثبات اینکه حمل کننده مطلع بوده با فرستنده است) حمل کننده حق دارد درهرزمان یامکان کالا راتخلیه،خنثی یا نابود کند بدون اینکه مجبورباشد خسارتی ازاین بابت بپردازد.به علاوه فرستنده مسئول جبران تمام خساراتی است که ازاین حیث وارد شده است.

18.  حداکثرمسئولیت حمل کننده 33/8 حق برداشت مخصوص( سبد پول رایج صندوق بین المللی پول) هرکیلوگرم وزن ناخالص کالاست و بیش از این غرامتی پرداخت نخواهدشد.

19.  وقتی که غرامت محرز شد مدعی حق مطالبه 5% خسارت تاخیرتادیه را درسال خواهد داشت.

20.  فقط درصورت اثبات " قصور یا خطای عمدی حمل کننده" دردادگاه صالحه ، ازوی حق استفاده از محدودیت مسئولیت مندرج درقانون سلب خواهد شد.

21.  درصورتی که گیرنده کالائی را که دارای عیب آشکار است، بدون ملاحظه تحویل گیرد و همزمان یادداشت اعتراضی نسبت به عیب آشکار کالا نکند و درصورت عیب پنهان منتهی ظرف هفت روز پس از تحویل به جزتعطیلات رسمی اخطار کتبی ارسال نکند؛ چنین تحویلی دلیل قابل قبولی برسلامت کالا خواهد بود.

22.  محل اقامه دعوی یا محلی است که طرفین درمورد آن موافقت کرده باشند یا محل اقامت رسمی خوانده یا محلی که قرارداد درآن امضاءشده است یا هریک از دو محل تحویل گیری یا تحویل دادن . حکم صادره درکشوردیگر عضو کنوانسیون بدون نیاز به بررسی مجدد قابل اجراخواهد بود.  

23.  مهلت اقامه دعوی یک سال و فقط درموردخطای عمدی سه سال پس ارتاریخ تحویل خواهد بود.درصورت ادعای کتبی مادامی که حمل کننده به این ادعا پاسخ نداده باشد قطع مرورزمان خواهد شد.

 

 تهیه و تنظیم : شهیاد

اینکوترمز چیست؛ اهداف، کاربرد و مجموعه قواعد آن چیست ؟

حقوق تجارت

تهیه و تنظیم و تحقیق : احسان امامی شورابه

اینکوترمز (incoterms) کلمه‌ای انگلیسی و به معنای اصطلاحات بین‌المللی بازرگانی است. معمولا از گذشته تاکنون بازرگانان در مراحل مختلف خرید و فروش خود با یکدیگر و قراردادهای خود دچار اختلافات و سوءتفاهماتی می‌شدند، به همین دلیل اتاق بازرگانی بین‌المللی به مرور مجموعه قوانینی را تدوین کرد تا این مشکلات برطرف شود. در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با اینکوترمز، روند تدوین و تشریح مجموعه قوانین، اصطلاحات، ویژگی‌ها و اهداف آن آشنا کنیم.

حتما بخوانید:

حق العمل کاری در قانون تجارت چیست و حق العمل کار کیست؟

اعتبار اسنادی یا ال سی چیست و استفاده از آن چه مزایایی در تجارت دارد؟

نحوه افزایش سرمایه در شرکت‌ های سهامی چگونه است؟

بازرگانی یا تجارت یکی از کهن‌ترین و پرماجراترین فعالیت‌های بشری است. شاید در شروع و پیدایش آن نتوان تاریخ دقیقی را تعیین کرد، اما یقینا این کار از نیازهای بشری سرچشمه گرفته است.

بازرگانان، جان بر کف می‌گرفتند و زحمات زیادی متحمل می‌شدند تا آنچه را مورد نیاز دیگران بود به آنها برسانند و درعوض لوازم اساسی را که مردم کشور خودشان لازم داشتند از آنها بگیرند؛ از طرفی هم حمل‌ونقل کالاها از جایی به جای دیگر با دشواری‌هایی روبه‌رو بود، به همین دلیل، راه‌ها و جاده‌ها اهمیت یافتند و کارگران و خدمه‌ برای جابه‌جایی کالاها و نگهبانی از آنها، به کار گمارده شدند.

حقوق تجارت و تجارت بین‌المللی در دهه‌های اخیر، همواره در حال رشد و پیشرفت دائمی بوده است و اکنون از اهمیت روزافزونی برخوردار است. تسلط بر قوانین داخلی و بین‌المللی برای موفقیت در تجارت و اجتناب از اشتباهات، امری بسیار مهم و حیاتی است. در این بین، اینکوترمز از اهمیت و حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و بدون اغراق می‌توان گفت که اغلب معاملات بین‌المللی، به نحوه‌های مختلفی از آن بهره می‌برند.

درواقع، اینکوترمز راه‌حل‌های استاندارد را در هر معامله مشخص نمود و وظیفه‌ی هر طرف معامله را به‌شکل استاندارد تشریح کرد. اینکوترمز به مسائل مربوط به حمل کالا از فروشنده به خریدار؛ همچون حمل کالاها، ترخیص کالاها، واردات و صادرات کالاها، تعیین مسئول پرداخت و عهده‌دار ریسک جابه‌جایی و انتقال کالا در مراحل مختلف حمل پاسخ می‌دهد.

اصطلاحات مختلف اینکوترمز معمولا با ذکر مکان‌های جغرافیایی، مورداستفاده قرار می‌گیرند. عناوین مرتبط با جابه‌جایی، اینکوترمز توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی international chamber of commerce) ICC) تهیه و تدوین شده است. در سال ۱۹۳۶میلادی، اتاق بازرگانی (ICC) که صادر کننده کارت بازرگانی است، مطالعاتی را در زمینه‌ی بین‌الملل انجام داد که به اینکوترمز شهرت پیدا کرد.

اینکوترمز که دربر گیرنده‌ی اصطلاحات بازرگانی بین‌الملل است. درواقع تعیین‌کننده‌ی ضوابط بین خریدار و فروشنده در معاملات تجاری است که آخرین آن اینکوترمز ۲۰۱۰ است.

اینکو ترمز

در دنیای تجارت امروز، قوانین اینکوترمز به یک بخش اساسی و اجتناب ناپذیر از زبان تجارت مبدل شده که در سراسر جهان و به منظور فروش محصولات در قراردادها گنجانیده و بیانگر قوانین و راهنما جهت استفاده واردکنندگان، صادرکنندگان، وکلا، شرکتهای حمل، بیمه و دانشجویان تجارت بین الملل می باشد. این قوانین در سرتاسر جهان مورد تأیید دولتها، مراجع قانونی و کارپردازان بازرگانی به منظور تفسیر مشترک رایج ترین اصطلاحات تجاری دنیا می باشد.
ریشه لغت اینکوتزمز از مخفف سازی سه لغت لاتین International Commercial Terms به معنای اصطلاحات تجارت بین الملل تشکیل شده که مهمترین علت کاربرد آن تعیین دقیق و روشن حدود مسئولیتها، ریسکها و هزینه ها در فرآیند تجارت بین الملل بین فروشنده، خریدار و همچنین اشخاص حقوقی/حقیقی دخیل فرآیند تجارت می باشد که هر دوره توسط اتاق بازرگانی بین الملل مورد بازنگری و باز نشر قرار می گیرد. اینکوترمز اولین بار در سال 1936 تدوین شد، و در تاریخ اول ژانویه 2011 آخرین نسخه آن که به اینکوترمز 2010 موسوم است، منتشر گردیده است.
اینکوترمز 2010 نسخه ی هشتم و نهایی از اینکوترمزها می باشد، که در 11 قانون تعریف شده و بر مبنای طریقه حمل به دو دسته کلی تقسیم بندی می شوند:
گروه اول؛ این گروه شامل اینکوترم هایی می باشند که تمامی طرق حمل را دربر می گیرند و متشکل از 7 قانون میباشد.
۱. EXW تحویل درب کارخانه 
در این روش فروشنده، کالا را در محل تولید و یا انبار کالا به خریدار تحویل می دهد و کلیه مسئولیت ها و هزینه ها، اعم از بارگیری، حمل و نقل، بیمه، گمرک و ریسک خرابی کالا بر عهده خریدار است.
FCA .2 تحویل در نقطه ای معین در کشور مبدأ 
به معنای این است که فروشنده کالا را پس از ترخیص صادراتی درمحل مقرر به حمل کننده تعیین شده از سوی خریدار تحویل می دهد. با توجه به اینکه محل تحویل کشور خریدار باشد، بارگیری با خریدار است و نقطه ریسک فرایند می باشد. هزینه حمل و بیمه با خریدار است، همچنین معمولاً و (نه الزاماً) عقد قرارداد حمل و بیمه به عهده خریدار می باشد.
۳. CPT کرایه حمل پرداخت شده 
این قاعده که نوعی حمل مرکب می باشد، براین مفهوم دلالت میکند که فروشنده کالا را تهیه، حمل داخلی و ترخیص صادراتی نموده ، هزینههای ترخیص صادراتی را خود پرداخت میکند . بعلاوه حمل کننده کالا تا مقصد نهائی را انتخاب، قرارداد حمل را منعقد و کرایه را تا محل مشخص در قرارداد بعنوان مقصد نهائی پرداخت مینماید. ریسک و مسئولیت فروشنده زمانی که کالا را تحویل اولین حمل کننده می دهد خاتمه می یابد. همچنین پرداخت هزینه بیمه و عقد قرارداد بازرسی با خریدار است.
4. CIP کرایه و بیمه حمل پرداخت شده 
این قاعده از اینکوترمز بدین معنی است که فروشنده کالا را با اخذ مجوزهای صادراتی ازکشور خود و ترخیص صادراتی، به حمل کننده ای که منتخب خود اوست و خود با آن حمل کننده قرارداد حمل منعقد کرده تحویل میدهد بعلاوه کرایه حمل کالا تا مقصد را پرداخت کرده و کالا را تا مقصد بیمه نموده ، هزینه بیمه را هم پرداخت می نماید .
DAT .5 تحویل در پایانه کشور مقصد 
این اصطلاح بدین معنی است که فروشنده تمام هزینههای حملونقل (هزینه صادرات، حمل، تخلیه از حامل اصلی در بندر مقصد و هزینه های بندر مقصد) و فرض قبول تمامی ریسک ها تا پایانه مقصد را عهده دار میشود. پایانه می تواند بندر، فرودگاه، و مکان تبادل کالا تلقی گردد. ضمن اینکه حقوق ورودی، مالیات و هزینه های گمرکی برعهده خریدار می باشد.
DAP .6 تحویل در نقطهای معین در کشور مقصد 
این اصطلاح می تواند برای تمامی حالات حمل و نقل استفاده شود، و یا در فرآیندی که در آن بیش از یک حالت حمل ونقل وجود داشته باشد. فروشنده مسئول هماهنگی حمل و تحویل کالا، آماده سازی جهت انجام تخلیه بار از وسیله نقلیه، در محل مورد توافق می باشد. در این روش پرداخت مالیات و پوشش بیمه بر عهده فروشنده نمی باشد.
DDP .7 تحویل در مقصد با پرداخت حقوق و عوارض گمرکی 
فروشنده مسئول تحویل کالا در محل قید شده در کشور خریدار است، و پرداخت تمامی هزینه های انتقال کالا به مقصد از جمله حقوق ورودی و مالیات بر عهده وی می باشد. این ترم حداکثر تعهدات در فروشنده و حداقل تعهدات در خریدار را در بر می گیرد.
گروه دوم؛ این گروه شامل اینکوترمهایی می باشد که شامل راه های آبی دریایی و داخلی (درون کشوری) هستند.
FAS .8 تحویل در کنار کشتی 
محل خاتمه ریسک فروشنده کنار کشتی در بندر است. مسئولیت عقد و پرداخت هزینه حمل، بیمه و بازرسی به عهده خریدار است.
9. FOB چیست ؟ فوب چیست؟
فوب یا FOB زمانی اتفاق می افتد که فروشنده وقتی کالا را از روی نرده کشتی در بندر مبدأ عبور داد ریسک خود را خاتمه داده است. هزینه حمل و همچنین عقد قرارداد حمل از بندر تحویل، بیمه و بازرسی به عهده خریدار می باشد.
CFR .10 هزینه و کرایه حمل 
سابق است ولی مخصوص حمل دریایی. کالا وقتی از روی نرده کشتی عبور می کند (بارگیری می شود) مسئولیت C&F همان فروشنده خاتمه مییابد. پرداخت هزینه بیمه و عقد قرارداد آن با خریدار، و همچنین پرداخت هزینه حمل و عقد قرارداد آن با فروشنده می باشد.
CIF .11 هزینه، کرایه و بیمه حمل 
 در این روش کالا وقتی از روی نرده کشتی بارگیری می شود، مسئولیت فروشنده خاتمه مییابد. ضمن اینکه هزینه حمل و بیمه و عقد قرارداد آن ها با فروشنده می باشد. 

انواع بارنامه های دریایی

Types of Bills of Lading

انواع بارنامه های دریایی  

تهیه و تنظیم و تحقیق : احسان امامی 

·         از نظر موقعیت کالا

 

1.       بارنامه دریایی کالای بارگیری شده  («B/L» Shipped Bill of Lading)

نشان دهنده این است که کالا توسط متصدی حمل تحویل گرفته شده و در کشتی بارگیری شده است.بر روی چنین بارنامه ای عبارت «Shipped» یا «On Board» قید می شود.

2.       بارنامه دریایی کالای دریافت شده  (Received for Shipment B/L)       

نشان دهنده این است که کالا توسط متصدی حمل، برای حمل دریافت شده اما بارگیری نشده است. در عمل، بانکها از قبول چنین بارنامه ای خودداری می کنند مگر اینکه در قرارداد بین خریدار و فروشنده، اعتبار آن مورد پذیرش واقع شود.

 

·         از نظر تعداد وسیله حمل

 

1.       بارنامه دریایی مستقیم  (Direct Bill of Lading)

برای حمل کالا از بندری به بندر دیگر بدون تغییر کشتی و ارسال مستقیم کالا به گیرنده استفاده می شود.

 

 

 .2 بارنامه حمل مرکب  (Combined Bill of Lading)

 

در مورد حمل کالا با بیش از یک نوع وسیله حمل و تحت حمل و نقل مرکب یا چند وجهی استفاده می شود. صادر کننده این نوع بارنامه، یعنی متصدی حمل و نقل چند وجهی؛ مسئولیت حمل از زمان دریافت کالا تا تحویل آن را بر عهده دارد.

 

        اشاره:

تحت تاثیر شیوه حمل و نقل مرکب، گروههایی با نام Non Vessel Operating Carrier (NVOC) یا Non Vessel Operating Common Carrier(NVOCC)  ، وارد فعالیت حمل و نقل شده اند. این متصدیان حمل، بارنامه را برای حمل کالا با کشتی یا وسیله حملی صادر میکنند که نه مالک آن هستند و نه اداره آن را بر عهده دارند و عمدتا در حمل کالا با کانتینر فعالیت میکنند. زیرا گسترش استفاده از کانتینر برای حمل و نقل کالا باعث گسترش و تسهیل حمل و نقل مرکب شده است. در کشتیرانی کانتینری که امروزه بیشتر فعالیت مربوط به کشتیرانی لاینر را شامل می شود، شرکت کشتیرانی، هم مدیریت کشتی و هم مدیریت بار را بر عهده دارد . یعنی هم مالک کشتی است و هم مالک کانتینرها. با روی کار آمدن NVOCC ها، شیوه کاری به این سمت گرایش می یابد که کشتیرانی ها فقط مدیریت کشتی را به دست بگیرند و مدیریت کانتینر و بار را NVOCC ها  به دست بگیرند.

 

 

3. بارنامه سراسری       (Through Bill of Lading)

 

مانند بارنامه مرکب است، اما این نوع بارنامه زمانی صادر می شود که یک حلقه از زنجیره حمل و نقل، الزاما دریایی باشد.

 

 

·         از نظر شرایط کالای مورد حمل

         ۱. بارنامه دریایی تمیز یا غیر مخدوش (Clean Bill of Lading)

اگر در بارنامه ذکری از معیوب بودن کالا یا بسته بندی آن نباشد و به ضمیمه آن نیز یادداشتی نباشد، بارنامه تمیز یا غیر مخدوش یا بدون قید و شرط نامیده می شود. البته بارنامه باید دارای این شرایط باشد. در غیر این صورت ارزش و اعتبار خود را از دست می دهد. روی چنین بارنامه ای این عبارت قید می شود:      Received in Apparent Good Order and Condition

 

.2 بارنامه دریایی غیر تمیز یا مخدوش (Claused Bill of Lading)

 

در آن صریحا در مورد نقص و عیب کالا یا بسته بندی آن قید شده است. در معاملات مبتنی بر اعتبارات اسنادی، بانکها از قبول بارنامه های مخدوش «Claused»  خودداری می کنند.

 

·         از نظر نوع خدمات حمل و نقل

1. بارنامه تحت خدمات منظم کشتیرانی     (Liner Bill of Lading)

 

این نوع بارنامه برای محموله کشتی هایی صادر می شود که دارای برنامه حرکت مشخصی بوده و مسیرهای مشخصی را طی می کنند. (همان خطوط لاینر)

 

2.   بارنامه تحت خدمات کشتیرانی ترمپ   (Charter Party Bill of Lading)

 

برای کالاهایی که با کشتی اجاره ای حمل می شوند صادر می شود. حمل بار تحت این نوع بارنامه، تابع قرارداد چارتر (اجاره) می باشد. مثلا یک فردی کشتی را اجاره بلند مدت می کند و خود او که اجاره کننده کشتی است، از یک، دو یا چند صاحب کالا، کالا برای حمل دریافت می کند. در این صورت اجاره کننده اول، به هر یک از صاحبان کالا بارنامه می دهد نه اینکه با آنها چاترپارتی تنظیم کند. این بارنامه ها تحت چارترپارتی صادر می شوند. این نوع بارنامه ها مورد قبول بانکها نمی باشند مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد.

·         انواع دیگر بارنامه:

1. بارنامه ترانشیپ (ترانسشیپ) Transshipment Bill of Lading

این نوع بارنامه صرفا برای حمل کالا از طریق دریا بوده و کالا از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می شود و در آن مبدا و مقصد محموله و هم چنین نقطه انتقال کالا از کشتی اول به کشتی دوم و غیره مشخص می شود.

     2. بارنامه حمل مرکب فیاتا  (FBL)

اتحادیه بین المللی کارگزاران بار (Freight Forwarders) آن را جهت استفاده عاملین حمل و نقل مرکب تنظیم کرده است. بارنامه فیاتا می تواند به صورت بارنامه دریایی نیز صادر شود. بارنامه فیاتا حاوی آرم سازمان فیاتا و اتاق بازرگانی بین المللی می باشد.