راهنمای سی ام آر
راهنامه سی ام آر
توضیح خانه ها :
1. نام و نشانی فرستنده
2. نام ونشانی گیرنده ( چون راهنامه سند قابل انتقال نیست، لذا گیرنده به معنای برده شده دربارنامه نیست و نمی تواند به حواله کردباشد کما اینکه محلی خاص برای ابلاغ شونده نیزدرراهنامه درنظرگرفته نشده است.)درسنت حمل ونقل واردات ازاروپا به ایران رسم است که خانه های یک ودو راهنامه به معرفی فورواردر(طرف قرارداداصلی با فرستنده) و نماینده کارگزاروی درمقصد اختصاص یابد. درواقع نه ازفرستنده نه ازگیرنده اصلی درراهنامه یاد نمی شود.حال درسنت حملهای آسیای میانه و قفقازمستقیما نام فرستنده و گیرنده اصلی آورده میشود. دلیل این دوگانگی درکاربرد راهنامه سی ام آراین است که درحملهای وارداتی ازاروپا غالبا ابزارمعامله و پرداخت بین فرستنده وگیرنده اعتباراسنادی است. حال دراعتبارات اسنادی بنا به یک سنت غلط شبکه بانکی هرگزراهنامه سی ام آر را به عنوان سند حمل نپذیرفته است . به عوض ازبارنامه های فیاتا و بارنامه سرتاسری بجای راهنامه سی ام آر استفاده شده است. لذا سندحملی که رابطه بین فرستنده وگیرنده درآن منعکس است راهنامه سی ام آر نیست و راهنامه سی ام آر به صورت سند قرارداد ثانویه بین حمل کننده اصلی (فورواردر) و پیمانکار جاده ای تحت امروی درآمده است. حتی درحملهای صادراتی جاده ای ازایران به صوب اروپا مستقیما از فرستنده و گیرنده اصلی درراهنامه سی ام آر نام برده میشود. البته حذف نقش نماینده کارگزاردرمقصد برای حمل کنندگان و فورواردرها معظلات و مشکلات و دعاوی حقوقی متعددی را دامن زده است که خود جای بحث داردو دربخشنامه های توصیه ای انجمن ، شرکتهای حمل ونقل بین المللی ترغیب شده اند که حتما درکلیه مقاصد ازنمایندگان موردوثوق استفاده کنند تا منافع ایشان تامین شده و مسئولیتهای ایشان توسط نماینده پی گیری وبه اجرا درآید.
3. مکان و کشورتحویل بار
4. تاریخ،مکان و کشور تحویل گیری
5. اسناد ضمیمه ( که قالبا درترانزیت محموله و عبورازمرز های کشورهای عبوری مورد نیازاست.)توضیح اینکه حمل کننده درمورد کفایت این اسناد برای عبورازمرزها مسئولیتی ندارد.
6. علائم وشماره های بسته ها (که باید کافی باشد بطوری که محموله به راحتی ازسایرمحمولات قابلیت تمایزداشته باشد). عدم کفایت علائم وشماره ها مترادف بروز هزینه وتوقف و مسئولیت است که همه نتایج چنین عدم کفایتی را فرستنده باید تقبل کند.
7. تعدادبسته ها
8. نوع بسته ها
9. محتویات بسته ها ( که بازبه مسئولیت فرستنده است). اگرکالائی ماهیت خطرناک داشته باشد، کیفیات و ماهیت خطرناک و عنداللزوم شماره ADR همراه با کیفیات خطرباید دراین قسمت آورده شود.
10. شماره آماری که قاعدتا مراد کد گمرکی هماهنگ شده فهرست یکنواخت کالای بروکسل است.
11. وزن ناخالص کالا به کیلوگزم
12. حجم کالا به مترمکعب
13. دستورات فرستنده: درصورت واردات ، دراین قسمت معمولا فورواردرها نماینده مرزی- گمرکی خودرابرای انجام تشریفات گمرکی درمرز ورودی ( معمولا بازرگان) معرفی میکنند. فرستنده می تواند دستورات خاصی برای انجام تشریفات گمرکی توسط حمل کننده را دراین قسمت بدهد. البته این قسمت میتواند حاوی سایردستورات فرستنده نیزباشد نظیرمراقبت ازصحت بارگیری وبارچینی: همانطورکه درسنت حمل ونقل دریائی درمورد سفرهای تحت قرارداد های اجاره کشتی با وجود اینکه بارگیری و بارچینی و تحکیم بار توسط فرستنده و فی الواقع توسط یک شرکت متخصص تخلیه و بارگیری به نمایندگی ازسوی وی انجام میشود ؛ بازهم فرمانده کشتی حق نظردهی واعلام رضایت یا عدم رضایت و دستوراصلاح بارگیری و بارچینی رادارد. یا دستور به حمل کننده راجع به استفاده ازتسمه های مخصوص تحکیم بار.ازسایر موارد دستورات فرستنده به حمل کننده بیمه باربری کالا میتواند باشد.
14. دستورات درمورد کرایه حمل: کرایه حمل میتواند پیش کرایه یا پس کرایه یا ترکیبی ازاین دو باشد.
15. دستورات درمورد وصول ثمن معامله توسط حمل کننده ازگیرنده یا به عبارتی تحویل درقبال پرداخت ارزش کالا: درمواقعی حمل کننده می پذیرد که درمقصد ثمن معامله را وصول و به فرستنده منتقل کند. این قسمت مخصوص درج مبلغ قابل وصول درمقصد است.
16. حمل کننده :نام ونشانی وتابعیت حمل کننده
17. حمل کننده یا حمل کنندگان ثانوی : از انجا که درسی ام آرتخلیه وبارگیری کالا مجاز است، این قسمت به درج مشخصات حمل کنندگان ثانوی اختصاص دارد به شرطی که حمل کنندگان مجموعا و متضامنا حاضرباشند مسئولیت یک پارچه ای را دربرابرصاحبان حق به عهده گیرند. وگرنه هرحمل کننده ای بطور مجزا میبایست راهنامه خودرا صادرکند. لازمه چنین کاری رعایت اصول و قواعد تحویل گیری براساس کنوانسیون سی ام آر به هنگام دست به دست شدن محموله است درست همانطورو همانند این که گیرنده درمقصد نهائی باررا تحویل می گیرد. این رعایت به این خاطراست که حوزه مسئولیت هریک از حمل کنندگان بطور دقیق مشخص شود.
18. دستورات خاص حمل کنندگان: حمل کنندگان نیزهمانند فرستنده حق ورود ملاحظات خودرادارد: درایران رسم است که ازاین قسمت برای درج نام راننده و شماره پلاک کامیون استفاده میشود. ولی این قسمت میتواند برای اعلام محدودیت های مسئولیت حمل کننده نظیر فی المثل حمل میوه وتره باردروسیله غیریخچالی به مسئولیت و به دستورفرستنده ، محدودیت توزین بارتوسط حمل کننده، محدودیت رسیدگی راجع به توصیفات و کیفیات کالا، محدودیت های کشورهای عبوری و کشورمقصد چه ازنظرمقررات اداری این کشورها نظیرسخت گیری های گمرکی و قرنطینه چه ازنظرریسک های عبورازاین کشورها استفاده کرد.
19. توافقات خاص: به تشریح توافقات خاصی که بین طرفین قرارداد حمل صورت پذیرفته می پردازد.ازجمله این توافقات اظهار نغع خاص درتحویل، اظهارارزش کالا، ممنوعیت انتقال کالا ازیک وسیله به وسیله دیگر، محدوده زمانی که طی آن باید حمل صورت گیردو به انجام رسد؛ می باشند.قدرمسلم اینکه درصورت اظهار ارزش یا نفع خاص، دیگرحمل کننده نمی تواند ازمحدودیت مسئولیت مندرج درکنوانسیون استفاده کندومسئولیت مالی وی تا حدتوافق شده افزایش می یابد.
20. توزیع مبالغ قابل پرداخت توسط هریک از طرفین قرارداد: شرح جزء به جزء هریک ازمبالغ قابل پرداخت توسط فرستنده و گیرنده اعم از کرایه حمل، تخفیفات، هزینه خدمات جنبی، سایرهزینه ها (نظیرحقوق گمرکی ، سایرعوارض )به تفکیک سهم هریک ازدوسوی فرستنده و گیرنده با ذکرارزی که باید به آن پرداخت گردد دراین قسمت می آید.
21. محل وتاریخ صدورراهنامه سی ام آر
22. محل امضاء و مهرفرستنده
23. محل امضاء و مهرحمل کننده
24. محل و تاریخ و امصاء و مهرگیرنده کالا
خانه های شماره ا لغایت 15 و 19 و 21 و 22 به دستورو مسئولیت فرستنده پرمیشوند و خانه های شماره 16 لغایت 18 و20 و 23 توسط حمل کننده پرمیشوند.
بیمه مسئولیت سی ام آر: حسب بندهای نه و چهارده ازماده 22 آئین نامه فعالیت شرکتهای حمل ونقل بین المللی مصوب شورای عالی هماهنگی ترابری کشور، خریداری بیمه نامه مسئولیت سی ام آراجباری است. نیز بند ج ازماده ده قرارداد بیمه مسئولیت سی ام آر بیمه گذار را مکلف میکند که به محض اطلاع از ادعای خسارت مراتب را به بیمه گر منعکس نماید. ازآنجاکه درطرح جدید بیمه های مسئولیت سی ام آرتمرکزبیمه ای و کنترلی نزد انجمن شرکتهای حمل ونقل بین المللی از بین رفته است، عملا کنترل اینکه شرکت حمل کننده واقعا مسئولیت خودرا بیمه نموده یا خیر یا اینکه این مسئولیت رادرست بیمه کرده یا خیرو مبدا ومقصد قراردادحمل را درست اظهار کرده یا خیربسیارمشکل شده است. به همین خاطربرخی شرکتهای بزرگ فورواردرترجیح میدهند خودراسا مسئولیت سی ام آر را ازطرف حمل کننده بیمه کرده و مدیریت کنند. این شرکتها دلایل دیگری نیزبرای این اقدام وتدبیرخود دارند و آن این است که بسیاری کریرهای کوچک به هنگام وقوع خسارت یا فاقد مهارت لازم برای تنظیم مطالبه نامه یا مدیریت وصول خسارات از شرکتهای بیمه هستند یا اصولا نسبت به مقررات قانونی کنوانسیون سی ام آر غافلند. قانون گذاربیمه سی ام آررا اجباری کرده تا فرستندگان بتوانند بدون نیازبه کنترل کفایت سرمایه وشکل قانونی شرکتهای حمل کننده، با اتکاء به بیمه سی ام آرخودرامستقیما با شرکتهای بیمه ای معظم و دارای دارائی های مکفی طرف حساب ببینندو حال درمواقع بروزخسارت ، اگرقرارباشد که شرکت حمل کننده نتواند قواعد ابتدائی اعلام و پی گیری دریافت غرامت را رعایت کند، آن وقت تمام تدابیرو تمهیدات قانون گذارعملا نقش برآب میشود.
مسائل مربوط به معاهده نامه سی ام آر:
- مستثنیات: کالای پستی ، جنازه، اثاثیه منزل و لوازم شخصی (بند چهارازماده یک)
- اگروسیله نقلیه جاده ای درطول سفرخود ازوسائل دیگری نظیرقطار، کشتی روروو امثالهم استفاده کند، مادام که بارتخلیه وبارگیری نشده باشد، کماکان مقررات معاهده نامه (کنوانسیون) جاری و ساری خواهد بود. حال اگرحادثه ای رخ دهد که دراثرآن خسارت یا تاخیری پیش آید، مادام که خسارت یا تاخیرناشی ازنفس حمل ونقل جاده ای باشد، مقررات این معاهده نامه ناظرخواهند بود، اما درصورتی که ثابت شود خسارت یا تاخیردراثرحمل توسط وسیله نقلیه دیگر(کشتی و قطار)وارد شده و مربوط به نفس حمل توسط آن وسائل دیگر است آن گاه مقررات کنوانسیون های مربوط به آن شیوه حمل حاکم خواهد بود.(بند یک ازماده دو)
- عمل کارکنان شرکت حمل کننده اعم ازراننده و خدمه و نماینده عمل شرکت حمل کننده محسوب میشودو حمل کننده حق ندارد با توسل به این بهانه که اشتباه یا قصوردراثرفعل یا ترک فعل وی نبوده ازمسئولیت مبری شود.(ماده سه)
- عدم صدوریا بی نظمی درصدورراهنامه مانع ازاجرای مقررات و تنفیذ کنوانسیون نخواهد بود. (ماده 4)
- راهنامه درسه نسخه اصل صادرمیشود: نسخ اول متعلق به فرستنده است . این نسخه بسیار مهم است و اگرفرستنده آن را مطالبه نکند و دریافت نکند، عملا محدودیتهائی برای صدوردستورات بعدی به وی تحمیل میشود.نسخه دوم باررا همراهی می کندو نسخه سوم نزد حمل کننده باقی می ماند. وقتی باردرچند پارتی حمل میشود، وقتی بارنامتجانس است و ازچندنوع کالا تشکیل میشود، و هنگامی که بارمیبایست درچندین وسیله حمل شود؛ فرستنده و حمل کننده هردو محق هستند برای هروسیله یا حتی برای هرنوع کالا راهنامه مجزائی را طلب کنند. معنای مخالف این است که میتوان برای یک پارتی باردرچند وسیله یا هر پارتی بار یک راهنامه صادرکرد. (ماده 5)
- هنگام تحویل گرفتن، حمل کننده باید تعداد بسته ها، علائم و شماره های آنها ووضعیت ظاهری کالا وبسته بندی رابررسی کرده وملاحظات خودرا(درصورت وجود) نسبت به آنها درراهنامه یادداشت کند(بند یک ازماده 8) معهذا چنانچه حمل کننده فاقد لوازم و ابزارمناسب برای تطبیق صحت اظهارات فرستنده باشد باید بازهم ملاحظات خود باضافه دلایلی که موجب قیداین ملاحظات شده درراهنامه (درموردوضع ظاهربسته ها و کالا) قید کند. گرچه ورود این ملاحظات هیچگونه قید و بندی برای فرستنده ایجاد نخواهد کرد. به عبارت دیگرورود ملاحظات توسط حمل کننده، نمیتواند حاکی از قبولی فرستنده نسبت به این ملاحظات باشد. اما اگرفرستنده بصورتی صریح ازحمل کننده بخواهد وزن ناخالص یا حتی محتویات بسته ها را تطبیق داده وصحت آنها را تایید کند، انگاه حمل کننده حق خواهد داشت برای ورود چنین تاییدی هزینه هائی را که برای توزین یا رسیدگی نوع کالا متحمل شده ازفرستنده طلب نماید. درهرحال اگرحمل کننده محموله را بدون ملاحظات خاصی تحویل گیردفرض براین است که وی محموله را درنهایت صحت و سلامت ظاهری تحویل گرفته و تعداد بسته ها و علائم وشماره ها با آنچه روی راهنامه قید شده مطابقت دارد.
- اگربسته بندی ناقص یا ناکافی باشد واین امر توسط حمل کننده درراهنامه قید شده باشد و دراثرنقص بسته بندی، خساراتی به اشخاص یا ذینفعان ثالث وارد شود فرستنده مسئول جبران این هزینه ها خواهدبود.
- ازنظرمرزهای کشورهای عبوری و مقصد و تشریفات گمرکی و سایرتشریفاتی که لازم است، فرستنده باید اسناد و اطلاعات مورد لزوم را به حمل کننده تحویل دهد. حمل کننده مسئول رسیدگی صحت و کفایت اطلاعات و اسناد یادشده نخواهد بود. ولی چنانچه حمل کننده این اسناد را مفقود کرد یا ازآنها استفاده ناصحیح کرد، مسئولیت وی ازمسئولیت حق العمل کارفراترنخواهد رفت.
- مادام که نسخه اول راهنامه کماکان نزد فرستنده است (شرط اول) و مشروط به اینکه کالا به مقصد وارد نشده باشد و کالا و نسخه دوم راهنامه به گیرنده تسلیم نشده باشد (شرط دوم) و درصورتی که فرستنده درراهنامه حق واگذاری کالا را پیشاپیش به گیرنده تفویض نکرده باشد (شرط سوم ) و اینکه فرستنده نسخه اول راهنامه را حاوی دستورات جدید به حمل کننده ارائه دهد (شرط چهارم ) منوط به اینکه دراثر تبعیت حمل کننده از دستورات اخیر، محموله یک پارچه باقی مانده و تقسیم نشود ( شرط پنجم ) با این فرض که حمل کننده قبولی خود را نسبت به انجام دستوراخیر اعلام کند (شرط ششم ) و قبولی این دستور تعارضی با جریان عادی حمل و برنامه های مستمرحمل کننده نداشته باشد ولطمه ای به حقوق سایرفرستندگان و گیرندگان محمولات دیگر نزند( شرط هفتم ) و همواره منوط به اینکه فرستنده تمامی هزینه های ناشی از اجرای دستورات اخیر را متقبل شود ( شرط هشتم ) فرستنده حق توقف کالای تحت حمل، تغییرمحل تحویل، یا تحویل کالا به گیرنده دیگر را دارد.
- اگردرمقصد گیرنده هزینه های مندرج درراهنامه را قبول نکند، حمل کننده حق دارد کالا را تحویل ندهد یا اینکه تضمین کافی از گیرنده اخد کند.
- اگر قبل از ورود به مقصد موانعی در اجرای قرارداد یا در ادامه مسیر پیش آید یا درمقصد اوضاع واحوال خاصی پیش آید که مانع ازاجرای قرارداد یا تحویل شود، فرستنده حق دارد حتی بدون ارائه نسخه اول راهنامه ازحق واگذاری خود به غیراستفاده کند. این شرط خصوصا درمواقعی که گیرنده ازتحویل گرفتن امتناع کند نافذ خواهد بود. البته گیرنده میتواند ضمن اخذ نسخه دوم راهنامه ، خود را به جای فرستنده قلمداد کرده و قراردهد و به حمل کننده دستوراتی برای تحویل کالا به شخص ثالث رابدهد که دراین صورت کلیه شرایط مندرج درپاراگراف نهم بالا حاکم خواهدشد درست مثل اینکه این فرستنده است که این دستورات را میدهد. درهرحال ممکن است شرایط حادث شده و مانع شده درتحویل به نحوی باشد که حتی حمل کننده امکان کسب تکلیف از فرستنده را پیدا نکند و درچنین صورتی حق دارد هرچه صلاح میداند به منظورحفظ منافع کسی که قانونا حق واگذاری کالا رادارد انجام دهد. به هرحال حمل کننده درصورت بروز موانع درتحویل و انجام قرارداد کالا را به نام شخصی که صاحب کالا شناخته میشود راسا یا توسط شخص ثالث تخلیه کرده و نگاهداری نماید. تنها مسئولیت حمل کننده این است که میبایست درانتخاب شخص ثالث دقت معقول به عمل اورد و هزینه های متعلقه درراهنامه و سایرهزینه ها کماکان درحق وی قابل پرداخت خواهندبود. درمورد کالای فساد پذیر حتی حمل کننده حق دارد بدون اینکه منتظروصول دستورات فرستنده شود، خود راسا مبادرت به فروش کالا برابرقانون و عرف محلی که کالا درآن قراردارد کند و حاصل این فروش را پس از کسرمطالبات خود به شخصی که حق واگذاری کالا رادارد بپردازد. (مواد 14، 15 و 16)
- حمل کننده مسئول فقدان و خسارت وارده به کالا ونیز مسئول تاخیردرتحویل است مگراینکه این فقدان یا خسارت یا تاخیردراثرعمل خلاف یا غفلت مدعی یا به موحب دستورات داده شده توسط وی یا به دلیل فورس ماژور پیش آمده باشد.
- موارد عدم مسئولیت حمل کننده: (اثبات اینکه فقدان یاخسارت درنتیجه یکی از این عوامل بوده واثبات اینکه حمل کننده تمام مراقبت های لازم را انجام داده با حمل کننده است)
· عیب ذاتی کالا مانند پوسیدگی و فساد میوه و تره بار( مگراینکه کالا دروسیله یخچالی حمل شده باشد و حمل کننده بتواند ثابت کند کلیه مراقبت های لازم برای شرایط خاص محموله راانجام داده مثلا ترموگراف را ارائه دهد که دما رعایت شده )
· استفاده ازوسیله روبازبدون پوشش با توافق طرفین و ذکر درراهنامه
· عدم یا عدم کفایت بسته بندی
· خسارات ناشی از بارگیری و بارچینی و تخلیه توسط فرستنده یاگیرنده
· عدم کفایت علائم وشماره ها
· حمل حیوانات زنده
14. اگرطرفین توافقی درمدت طی طریق کرده باشند و این مدت رعایت نشودوحتی اگرمدتی توافق نشده باشد وزمان تحویل ازمدتی که بطورمعمول با درنظرگرفتن اوضاع و احوال روز باید حمل به طول بیانجامد فراتررود بخصوص درمورد خرده بار که حمل کننده نیازبه مهلتی برای تکمیل ظرفیت کامیون دارد، تاخیردرتحویل مصداق پیدا می کند.(ماده 19) .حال درصورتی که گیرنده ظرف 21 روز پس از تاریخ تحویل اخطارکتبی حاکی از تاخیردرتحویل ارسال کرده باشد و مدعی ثابت کند که خساراتی بابت این تاخیر به وی واردشده جریمه تاخیر یک برابرکرایه حمل است(بند 5 از ماده 23) اما اگر فرستنده نفع خاصی درتحویل به موقع اظهارکرده باشد دراین صورت برابربند یکم ازماده 26 میزان جریمه تا این مقدار قید شده درراهنامه اضافه خواهد شد.
15. اگرمهلتی برای تحویل درنظرگرفته شده باشد و تحویلی صورت نگیرد از سی روزپس از این سپری شدن این مهلت و اگرمهلتی درنظرگرفته نشده باشد وکالاظرف 60 روز پس ازشروع حمل درمقصد تحویل نشود ؛ کالا مفقود شده تلقی میشود و صاحب حق میتواند اقامه دعوی کند.
16. اگر کالا بدون دریافت وجه مندرج درخانه 15 راهنامه تحویل شود حمل کننده تا میزان این مبلغ مسئول است.
17. چنانچه کالائی ماهیت خطرناک داشته باشد، و فرستنده حمل کننده را ازماهیت خطرناک کالا واقدامات معمول پیشگیرانه مطلع نکند یا این که ماهیت خطرزا بودن کالا درراهنامه درج نشده باشد( مسئولیت اثبات اینکه حمل کننده مطلع بوده با فرستنده است) حمل کننده حق دارد درهرزمان یامکان کالا راتخلیه،خنثی یا نابود کند بدون اینکه مجبورباشد خسارتی ازاین بابت بپردازد.به علاوه فرستنده مسئول جبران تمام خساراتی است که ازاین حیث وارد شده است.
18. حداکثرمسئولیت حمل کننده 33/8 حق برداشت مخصوص( سبد پول رایج صندوق بین المللی پول) هرکیلوگرم وزن ناخالص کالاست و بیش از این غرامتی پرداخت نخواهدشد.
19. وقتی که غرامت محرز شد مدعی حق مطالبه 5% خسارت تاخیرتادیه را درسال خواهد داشت.
20. فقط درصورت اثبات " قصور یا خطای عمدی حمل کننده" دردادگاه صالحه ، ازوی حق استفاده از محدودیت مسئولیت مندرج درقانون سلب خواهد شد.
21. درصورتی که گیرنده کالائی را که دارای عیب آشکار است، بدون ملاحظه تحویل گیرد و همزمان یادداشت اعتراضی نسبت به عیب آشکار کالا نکند و درصورت عیب پنهان منتهی ظرف هفت روز پس از تحویل به جزتعطیلات رسمی اخطار کتبی ارسال نکند؛ چنین تحویلی دلیل قابل قبولی برسلامت کالا خواهد بود.
22. محل اقامه دعوی یا محلی است که طرفین درمورد آن موافقت کرده باشند یا محل اقامت رسمی خوانده یا محلی که قرارداد درآن امضاءشده است یا هریک از دو محل تحویل گیری یا تحویل دادن . حکم صادره درکشوردیگر عضو کنوانسیون بدون نیاز به بررسی مجدد قابل اجراخواهد بود.
23. مهلت اقامه دعوی یک سال و فقط درموردخطای عمدی سه سال پس ارتاریخ تحویل خواهد بود.درصورت ادعای کتبی مادامی که حمل کننده به این ادعا پاسخ نداده باشد قطع مرورزمان خواهد شد.
تهیه و تنظیم : شهیاد
